Үстеме пайдаға салынатын салық (НСП) жер қойнауын пайдаланушы салық заңнамасында белгіленген нормативтерден тыс алған қосымша кірістерден алынатын салық болып табылады. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде АҚШ-та NSP қазіргі заманғы түрінде қару-жарақ жеткізетін корпорациялардың үстеме пайдасына салық ретінде енгізілді. Қазақстанда салық кодексі енгізілгенге дейін ТЕП-ке ұқсас мақсатта тіркелген (ренталық) төлемдер қолданылған. Олар мұнай, газ және көмір өндіретін ірі кәсіпорындарға қолданылды, оларды өндіру, мамандардың пікірінше, басқа Пайдалы қазбаларды өндірумен салыстырғанда өте тиімді болды.

Қазақстанда шок енгізудің себебі жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттар шеңберінде өндірілетін пайдалы қазбалардың бағасы мен оны өндірудің өзіндік құнын жоғары дәлдікпен болжамдаудың мүмкін еместігі болып табылды. Келісімшарт жасасу кезінде бағаның және өндірудің өзіндік құнының белгісіз болуына қарамастан, бірақ олар Тараптардың экономикалық мүдделерінің теңгеріміне, яғни мемлекет пен жер қойнауын пайдаланушы арасында кірістерді бөлуге үлкен әсер етуге қабілетті.